Khám phá các Hội quán người Hoa tại Hội An: Biểu tượng văn hóa của phố cổ

Dọc theo những con phố lát gạch rêu phong của Hội An, không khó để bắt gặp những công trình cổ kính mang nét kiến trúc Trung Hoa đặc trưng. Đó chính là các hội quán của người Hoa – nơi từng là trung tâm sinh hoạt cộng đồng, tín ngưỡng và văn hóa của các bang hội người Trung Quốc di cư sang Việt Nam.

Ngày nay, những hội quán này không chỉ là di tích lịch sử mà còn là biểu tượng văn hóa độc đáo, thu hút hàng triệu du khách ghé thăm mỗi năm. Với hoa văn rồng phượng chạm trổ tinh xảo, những mái ngói cong vút mang đậm dấu ấn phương Đông, các hội quán đã trở thành một phần không thể thiếu khi khám phá phố cổ Hội An.

1. Giới thiệu về các Hội quán người Hoa tại Hội An

Khi người Hoa bắt đầu định cư tại Hội An vào thế kỷ 16–17, họ mang theo không chỉ hàng hóa mà còn là những nét văn hóa bản địa đặc sắc. Để gìn giữ truyền thống và duy trì liên kết cộng đồng nơi đất khách, các nhóm người Hoa theo từng vùng như Phúc Kiến, Quảng Đông, Hải Nam, Triều Châu… đã cùng nhau xây dựng những hội quán – vừa là nơi tụ họp, vừa là nơi thờ tự và tổ chức các lễ hội truyền thống.

Không giống với các đền chùa thuần túy, hội quán là không gian tổng hòa giữa tín ngưỡng và cộng đồng. Tại đây, người dân không chỉ đến để cúng bái mà còn để gặp gỡ, bàn bạc chuyện làm ăn, tổ chức các hoạt động văn hóa, giáo dục cho thế hệ sau.

Về mặt kiến trúc, các hội quán đều mang đậm dấu ấn phong cách Trung Hoa truyền thống với mái cong, cột gỗ sơn son, họa tiết rồng phượng, cùng các phù điêu chạm khắc công phu. Mỗi bang hội lại có một phong cách riêng biệt, phản ánh vùng miền nơi họ xuất thân. Điển hình như Hội quán Phúc Kiến thường rộng rãi, rực rỡ sắc màu, trong khi Hội quán Quảng Đông lại có phần cổ kính, trang nghiêm hơn.

Quan trọng hơn cả, các hội quán là nơi bảo tồn tinh thần đoàn kết và gìn giữ bản sắc dân tộc giữa lòng đô thị cổ Hội An – nơi từng là thương cảng quốc tế sầm uất, giao thoa nhiều nền văn hóa. Nhờ đó, đến nay, du khách vẫn có thể cảm nhận được một phần đời sống sinh hoạt và tín ngưỡng phong phú của cộng đồng người Hoa tại Việt Nam.

2. Những Hội quán người Hoa nổi tiếng tại Hội An

Trong lòng khu phố cổ Hội An, các hội quán người Hoa không chỉ là di tích kiến trúc cổ mà còn là những “bảo tàng sống” lưu giữ linh hồn của cộng đồng người Trung Hoa từ nhiều thế kỷ trước. Mỗi hội quán gắn với một bang hội, một vùng miền cụ thể từ Trung Quốc, từ đó tạo nên sự đa dạng và phong phú về văn hóa, tín ngưỡng và nghệ thuật kiến trúc.

2.1. Hội quán Phúc Kiến

Được xây dựng từ thế kỷ 17, Hội quán Phúc Kiến là công trình lớn và nổi bật nhất trong số các hội quán ở Hội An. Đây là nơi tụ họp của cộng đồng người Phúc Kiến, vốn là thương nhân di cư sang Việt Nam.

Với màu sắc rực rỡ, mái ngói cong vút và cổng tam quan trang nghiêm, hội quán này dễ dàng gây ấn tượng mạnh cho du khách ngay từ cái nhìn đầu tiên. Bên trong là những bàn thờ uy nghi thờ Thiên Hậu Thánh Mẫu, vị thần biển linh thiêng mà người Hoa tin rằng sẽ che chở họ trong các hành trình vượt biển.

Không chỉ là nơi thờ tự, hội quán còn là trung tâm tổ chức các lễ hội quan trọng như Tết Nguyên đán hay lễ hội Thiên Hậu – những dịp cộng đồng cùng nhau sum họp, cầu an và tưởng nhớ tổ tiên.

2.2. Hội quán Quảng Đông

Tọa lạc trên đường Trần Phú, Hội quán Quảng Đông được xây dựng vào cuối thế kỷ 19 bởi cộng đồng người Quảng Đông. Ban đầu, nơi đây được dùng để thờ Khổng Tử và Quan Âm, nhưng từ năm 1911, hội quán chuyển sang thờ Quan Công – biểu tượng của lòng trung nghĩa và tinh thần hiệp sĩ.

Kiến trúc của hội quán này nổi bật với sự kết hợp tinh tế giữa đá và gỗ, các chi tiết chạm trổ hình rồng, kỳ lân và các tích truyện Trung Hoa cổ. Đây cũng là nơi diễn ra các hoạt động văn hóa, tôn giáo gắn bó mật thiết với đời sống cộng đồng người Hoa tại Hội An.

2.3. Hội quán Hải Nam

Ít nổi tiếng hơn nhưng không kém phần quan trọng, Hội quán Hải Nam được xây dựng bởi cộng đồng người Hải Nam. Điểm nhấn của công trình này là kiến trúc truyền thống với nhiều phù điêu chạm khắc tinh xảo mô tả các vị thần và những câu chuyện dân gian.

Ngoài giá trị kiến trúc, nơi đây còn có ý nghĩa lịch sử sâu sắc khi tưởng niệm 108 thương nhân Hải Nam bị hành quyết oan uổng và được tôn thờ như những vị thần hộ mệnh.

2.4. Hội quán Triều Châu

Hội quán Triều Châu, xây dựng từ giữa thế kỷ 19, là nơi cộng đồng người Triều Châu thể hiện bản sắc riêng. Công trình nổi bật với cổng tam quan ba cửa, mái cong được trang trí bằng gốm sứ và các phù điêu tinh xảo.

Bên trong là không gian thờ cúng trang nghiêm và các tác phẩm nghệ thuật mô tả tích xưa, truyền thuyết dân gian – tất cả đều phản ánh đậm nét văn hóa của vùng Triều Châu, Quảng Đông.

2.5. Các hội quán người Hoa trên đường Trần Phú

Con đường Trần Phú có thể xem là “trái tim” của các hội quán người Hoa. Chỉ trên một đoạn ngắn, du khách có thể khám phá gần như toàn bộ các hội quán lớn: từ Phúc Kiến, Quảng Đông, đến Triều Châu và Ngu Bang.

Mỗi hội quán mang một sắc thái riêng biệt nhưng cùng nhau tạo thành bức tranh văn hóa phong phú và sống động – phản ánh thời kỳ vàng son của thương cảng Hội An, khi các cộng đồng người Hoa cùng chung tay xây dựng một nền văn hóa đa dạng và giàu bản sắc.

>>> Xem thêm: Lịch sử hình thành phố cổ Hội An qua từng giai đoạn mà bạn nên biết!

3. Trải nghiệm gì khi tham quan các Hội quán người Hoa tại Hội An

Nếu bạn là người yêu văn hóa hoặc đơn giản chỉ muốn tìm một góc yên bình trong lòng phố cổ, các hội quán Trung Hoa tại Hội An chắc chắn sẽ để lại ấn tượng sâu sắc. Không gian nơi đây vừa linh thiêng vừa gần gũi, mở ra một thế giới đầy sắc màu truyền thống.

3.1. Chi tiết trang trí: rồng, phượng và các biểu tượng tâm linh

Ngay từ khi bước qua cổng tam quan, du khách đã có thể cảm nhận được sự cầu kỳ trong từng chi tiết trang trí. Rồng – tượng trưng cho quyền uy và năng lượng trời đất, phượng hoàng – biểu tượng của đức hạnh và sự tái sinh, cùng nhiều họa tiết như cá chép, sen, hoặc chữ Hán cổ mang ý nghĩa may mắn và hưng thịnh.

Mỗi mảng chạm trổ, mỗi bức phù điêu trên vách, cột hay mái ngói đều mang ý nghĩa riêng, tạo nên một tổng thể hài hòa, vừa nghệ thuật vừa tâm linh. Những đường nét mềm mại, sắc sảo ấy không chỉ thể hiện kỹ thuật điêu luyện của các nghệ nhân xưa mà còn phản ánh tín ngưỡng sâu sắc của cộng đồng người Hoa.

3.2. Bàn thờ và nghi lễ tín ngưỡng

Trung tâm của mỗi hội quán thường là bàn thờ chính, nơi thờ các vị thần bảo hộ như Thiên Hậu Thánh Mẫu, Quan Công, hay các thương nhân mất tích trên biển – được người Hoa tôn kính như thần linh.

Du khách sẽ bắt gặp mùi trầm hương thoảng nhẹ, những ngọn nến đỏ lung linh và các bức hoành phi, câu đối cổ kính. Trong không khí trầm mặc ấy, người đến viếng thường thành tâm khấn nguyện, xin lộc, cầu bình an hoặc đơn giản là tìm lại sự tĩnh tại trong tâm hồn.

3.3. Lễ hội và sự kiện tổ chức tại các hội quán

Ngoài chức năng thờ tự, hội quán còn là nơi tổ chức các lễ hội lớn của cộng đồng người Hoa như lễ hội Thiên Hậu, Tết Nguyên đán, rằm tháng Giêng, hay lễ cúng giỗ tổ nghề. Vào những dịp này, cả hội quán như bừng sáng bởi màu sắc, âm thanh và hương vị truyền thống.

Các tiết mục múa lân, biểu diễn nhạc lễ, các nghi lễ rước kiệu, thắp hương... được tổ chức công phu và thu hút đông đảo người dân lẫn du khách. Đây cũng là cơ hội hiếm có để bạn chiêm ngưỡng văn hóa Trung Hoa ngay giữa lòng Hội An cổ kính.

>>> Xem thêm: Top những trải nghiệm đáng nhớ nhất ở Hội An mà bạn nên thử qua!

4. Kết luận

Các hội quán người Hoa tại Hội An không chỉ là những di tích lịch sử, mà còn là những chứng nhân sống động của quá trình giao lưu văn hóa Đông – Tây kéo dài hàng thế kỷ. Từ kiến trúc, điêu khắc đến tín ngưỡng, mỗi chi tiết đều kể một câu chuyện về quá khứ hào hùng của cộng đồng Hoa kiều tại thương cảng Hội An.

Dù bạn là người đam mê kiến trúc, yêu văn hóa hay đơn thuần là một du khách muốn hiểu thêm về lịch sử vùng đất này, thì hành trình khám phá các hội quán Trung Hoa sẽ là một trải nghiệm không thể bỏ lỡ.

Hãy để những mái ngói cong vút, những họa tiết rồng phượng kỳ công và những nén hương trầm dẫn lối bạn quay về một thời kỳ vàng son của Hội An – nơi văn hóa luôn sống động, lan tỏa và đầy tự hào.

>>> Xem thêm: Checklist khi đi du lịch Hội An dành cho người mới