Lễ tế Cá Ông: Điểm văn hoá độc đáo ngư dân Hội An

Lễ hội không chỉ giữ gìn giá trị văn hóa dân gian mà còn thu hút du khách, mở ra cơ hội khám phá nét đẹp văn hóa và lịch sử phố cổ Hội An.

1. Tìm hiểu về Lễ tế Cá Ông Hội An

1.1 Nguồn gốc

Lễ tế cá Ông, hay còn gọi là lễ hội Cá Ông, là một nghi thức truyền thống của ngư dân tại Hội An, thể hiện lòng tôn kính của người dân đối với cá Ông, loài cá voi khổng lồ. Nguồn gốc của lễ hội này có thể được truy tìm từ những tín ngưỡng tâm linh của người Việt Nam, nơi cá Ông được xem như một vị thần bảo hộ cho những người làm nghề biển.

Truyền thuyết kể rằng, cá Ông không chỉ giúp ngư dân tìm kiếm bình yên trong mỗi chuyến ra khơi mà còn bảo vệ họ khỏi những hiểm nguy của sóng gió. Lễ hội diễn ra hàng năm nhằm tri ân và tưởng nhớ đến những công lao của cá Ông trong việc bảo vệ ngư dân, đồng thời cầu mong cho những chuyến đi biển được thuận lợi, bội thu.

Sự hoành tráng của lễ tế Cá Ông 

1.2 Ý nghĩa về lễ hội

Lễ tế cá Ông không chỉ mang ý nghĩa tôn vinh loài cá này mà còn phản ánh sâu sắc văn hóa và tâm linh của người dân miền biển. Lễ hội trở thành một dịp để cộng đồng ngư dân Hội An gắn kết với nhau, thể hiện sự đoàn kết, chia sẻ và giữ gìn các giá trị văn hóa truyền thống. Những nghi thức trong lễ hội thường gắn liền với các hoạt động cộng đồng như lễ rước, cúng tế, và các trò chơi dân gian. Đây cũng là dịp để người dân cùng nhau cầu nguyện cho một năm mới an khang, thịnh vượng, và cuộc sống đầy đủ hơn.

2. Thời gian nào trong năm diễn ra nghi thức lễ tế cá Ông

Nghi lễ này thường được tổ chức vào tháng 3 âm lịch hàng năm, vào ngày 16 tháng 3, ngày có ý nghĩa đặc biệt trong tâm linh của ngư dân. Thời điểm này đánh dấu sự khởi đầu của mùa đánh bắt cá, khi biển cả trở nên êm ả và thuận lợi cho việc ra khơi. Đối với cộng đồng ngư dân ở Hội An, đây không chỉ là dịp để tưởng nhớ đến cá Ông mà còn là cơ hội để cầu nguyện cho những chuyến ra khơi được an toàn và bội thu.

Các hoạt động trong lễ hội diễn ra trong không khí sôi động, tràn đầy sức sống. Mọi người từ khắp nơi đổ về, mang theo tâm tư và nguyện vọng riêng, cùng hòa mình vào không khí trang nghiêm và đầy màu sắc của lễ hội. Đây cũng là lúc mà người dân Hội An bày tỏ lòng biết ơn đối với cá Ông và cầu xin cho mẻ cá lớn, cuộc sống ấm no. Việc tổ chức lễ hội vào thời điểm này không chỉ thể hiện sự tôn kính với cá Ông mà còn khẳng định sự gắn bó chặt chẽ giữa con người và biển cả, cũng như vai trò quan trọng của nghề đánh bắt hải sản trong đời sống kinh tế của người dân địa phương.

Không khí hào hùng trong nghi lễ quan trọng của người dân Quảng Nam

>>> Xem thêm: Những nét đặc trưng độc đáo của Hội An gây thương nhớ du khách

3. Các nghi thức thực hiện trong lễ tế cá Ông

3.1. Lễ cầu an

Lễ cầu an là một trong những nghi thức quan trọng nhất trong lễ tế cá Ông, diễn ra ngay từ sáng sớm. Các ngư dân cùng nhau tập trung tại miếu thờ cá Ông, nơi diễn ra các nghi lễ trang trọng. Họ dâng lên những mâm cỗ, hoa quả và hương thơm, thể hiện lòng thành kính và biết ơn đối với cá Ông. Trong không khí trang nghiêm, các bậc trưởng lão sẽ tụng kinh, cầu nguyện cho bình an, sức khỏe và sự thuận lợi trong mùa đánh bắt.

Mỗi gia đình đều tham gia vào nghi thức này, mang theo những ước vọng riêng cho gia đình và cộng đồng. Bầu không khí ấm áp và đầy ý nghĩa này tạo nên sự kết nối chặt chẽ giữa mọi người, thể hiện tinh thần đoàn kết và tương trợ trong cuộc sống. Bên cạnh đó, những lời cầu nguyện không chỉ dành cho cá Ông mà còn hướng đến sự an lành cho ngư dân và gia đình họ.

3.2. Lễ rước trên biển lớn

Sau lễ cầu an, nghi thức lễ rước cá Ông ra biển diễn ra với không khí náo nhiệt. Người dân sẽ chuẩn bị một chiếc kiệu lớn, tượng trưng cho hình ảnh cá Ông, và tiến hành diễu hành qua các con phố chính. Âm thanh của những nhạc cụ truyền thống hòa quyện cùng tiếng trống thúc giục tạo nên một bầu không khí tưng bừng.

Khi đến bờ biển, lễ rước được thực hiện với sự tham gia của đông đảo ngư dân và du khách. Họ cùng nhau thả cá Ông xuống biển, thể hiện lòng tri ân và mong muốn cá Ông sẽ mang lại bình an cho những chuyến ra khơi. Nghi thức này không chỉ mang ý nghĩa tâm linh mà còn phản ánh tinh thần cộng đồng và sự gắn kết giữa con người với biển cả. Cảnh tượng này thu hút rất nhiều người tham dự, tạo ra không khí lễ hội vui tươi, gắn bó với những kỷ niệm đẹp của cộng đồng ngư dân Hội An.

Lễ tế Cá Ông được đông đảo người dân và du khách tham dự 

3.3. Làm lễ chánh tế

Lễ chánh tế là phần quan trọng cuối cùng trong lễ tế cá Ông, diễn ra với sự tham gia của các vị cao niên trong làng. Đây là dịp để tưởng niệm và tri ân những người đã khuất, cũng như cầu nguyện cho những điều tốt lành trong cuộc sống. Các nghi thức diễn ra với nhiều bước và yêu cầu sự chuẩn bị kỹ lưỡng, từ việc chuẩn bị lễ vật đến việc sắp xếp không gian thờ cúng.

Trong lễ chánh tế, người dân sẽ dâng cúng những món ăn tinh khiết và đặc trưng của địa phương, như cá, tôm, và các loại bánh đặc sản. Sau đó, các vị cao niên sẽ thực hiện nghi thức cầu nguyện, nhắc nhở mọi người về truyền thống văn hóa và lòng biết ơn đối với những người đã cống hiến cho nghề biển. Đây không chỉ là một nghi lễ tôn kính mà còn là dịp để mọi người cùng nhau ôn lại những giá trị văn hóa quý báu, khơi dậy tinh thần đoàn kết và lòng tự hào về truyền thống của cộng đồng.

4. Các lễ hội nổi tiếng khác ở Hội An

Hội An không chỉ nổi tiếng với lễ tế cá Ông mà còn sở hữu nhiều lễ hội đặc sắc khác, góp phần làm phong phú thêm văn hóa và đời sống tinh thần của người dân nơi đây.

4.1 Lễ vía bà Thiên Hậu

Lễ vía bà Thiên Hậu có nguồn gốc từ Trung Hoa

Có nguồn gốc từ Trung Hoa, lễ hội này diễn ra vào ngày 23/3 âm lịch tại Hội Quán Phúc Kiến – công trình được xây dựng bởi cộng đồng người Hoa. Lễ vía bà nhằm tôn vinh và tưởng nhớ công lao của bà Thiên Hậu, người được tin rằng đã bảo vệ và phù hộ cho ngư dân cùng thương lái vượt qua những thử thách ngoài khơi. Buổi lễ thường được cử hành với bài diễn văn ca ngợi bà bằng tiếng Hoa và kèm theo nhiều hoạt động sôi nổi như múa lân, các tiết mục văn nghệ và nghi thức xin xăm/quẻ.

4.2 Lễ vía bà Thu Bồn

Tổ chức vào ngày 12 tháng 2 âm lịch, lễ hội này gắn liền với sự tưởng nhớ bà Thu Bồn, một người gốc Chăm đã mang lại nghề nông và ngư nghiệp, giúp người dân địa phương sinh sống thuận lợi. Tại Hội An, lễ hội diễn ra đơn giản nhưng vẫn giữ được các hoạt động truyền thống như thi làm bánh, hát đối đáp, chơi cờ người và kéo co, thu hút đông đảo du khách tham gia.

4.3 Lễ hội làng gốm Thanh Hà

Được tổ chức vào ngày 10 tháng 7 âm lịch hàng năm, lễ hội này là dịp để tưởng nhớ các bậc tiền nhân đã gầy dựng và phát triển làng gốm Thanh Hà từ thế kỷ 16. Khách du lịch sẽ được tham gia các hoạt động như rước kiệu thần chủ, các trò chơi dân gian liên quan đến gốm và chiêm ngưỡng màn múa lân và văn nghệ sôi nổi, mang đến một cái nhìn sâu sắc về truyền thống lâu đời của làng nghề.

>>> Xem thêm: Tìm hiểu về làng Gốm Thanh Hà: Nét đẹp văn hóa của người dân xứ Quảng

4.4 Lễ hội Cầu Bông

Lễ hội Cầu Bông là dịp để người dân tôn vinh công lao của các thế hệ đã tạo nên làng rau Trà Quế

Diễn ra vào ngày 7 tháng Giêng âm lịch, lễ hội Cầu Bông là dịp để người dân tôn vinh công lao của các thế hệ đã tạo nên làng rau Trà Quế nổi tiếng với tuổi đời hơn 400 năm. Du khách có thể trải nghiệm hoạt động trồng và thu hoạch rau, thi thố kỹ năng nấu ăn, và tham gia các cuộc thi trang trí rau củ, tạo nên không khí thân thiện và gần gũi.

4.5 Lễ rước Long Chu

Còn được gọi là lễ hội thuyền rồng, lễ hội này diễn ra vào rằm tháng Giêng và rằm tháng 7 âm lịch. Long Chu, một chiếc thuyền trang trí công phu với hình rồng, được làm từ tre và do các nghệ nhân kỳ cựu chế tác. Lễ hội mang ý nghĩa tâm linh, nhằm xua đuổi tà ma và bảo vệ cộng đồng. Người dân đốt pháo, rước thuyền và giật bùa treo trước cửa nhà để cầu mong bình an. Đây là một nghi lễ đặc sắc thu hút sự tham gia của du khách nhờ tính huyền bí và không khí lễ hội độc đáo.

>>> Xem thêm: Các loại hình biểu diễn nghệ thuật ở Hội An đặc sắc nhất

Kết luận 

Lễ tế cá Ông là một minh chứng sống động cho tình yêu biển cả và sự gắn bó của người dân Hội An với văn hóa truyền thống. Với những ý nghĩa sâu sắc và các nghi thức phong phú, lễ hội không chỉ mang lại niềm vui cho cộng đồng mà còn là cầu nối giữa quá khứ và hiện tại. Khi tham gia nghi lễ này, du khách sẽ cảm nhận được không khí linh thiêng và sự ấm áp của tình người nơi đây. Bên cạnh lễ tế cá Ông, Hội An còn nhiều lễ hội thú vị khác đang chờ đón bạn khám phá. Hãy đến và trải nghiệm để hiểu rõ hơn về văn hóa đặc sắc và đời sống tinh thần phong phú của ngư dân Hội An.

>>> Xem thêm: Top 5+ chương trình nghệ thuật tôn vinh nét đẹp văn hóa lịch sử Việt Nam